Kişisel Gelişim
İNSAN TANIMA SANATI: ENNEAGRAM NEDİR?
Yüzlerce yıl önce, sufi bilgeliğinin bir parçası olarak ortaya çıkan enneagramı; kısaca insanın kendini tanıma sanatı olarak tanımlayabiliriz.
Enneagramı uzunca tanımlamaya kalktığımızda ise kendimizi uçsuz bucaksız bir okyanusun ortasında buluveririz. Son dönemde adı sıkça telaffuz edilen enneagram aslında sanıldığı kadar yeni bir uygulama değil. Enneagram latincede ennea=dokuz ve gram =çizgi/çizim kelimelerinden türemiştir. Bu sistem dokuz ana kişilik tipini ifade eder.
Kişinin kendisini tanıması bu dokuz ana kişilik tipinden hangisine ait olduğunu anlayarak, zaaflarını, tutkularını bilmesinden geçer. Burada amaç kişilik tiplerini öğrenmekten ziyade kişinin kendi kişiliğini tanıyarak gerçek Öz’e ulaşmasıdır. Her insanın kendisine ait bir Öz’ü vardır. Doğumdan sonra kişiliğin oluşmasıyla birlikte özün üstü yavaş yavaş örtülür ve zamanla görünmez hale gelir. Derviş dünya hayatında Öz’ünü bulmaya çalışan kişidir.
İnsanların kendilerini bulmalarını vaat eden bütün düşünce sistemleri esasen özümüzü bulmamızı sağlamaya çalışır. Egodan ve egonun getirdiği her türlü düşünceden arındırılmış özümüzü… Enneagram bu noktada devreye girer ve “Öz’ü bulmak istiyorsak öncelikle kendimizi bulmak, anlamak zorundayız” der. Kendimizi anladıkça Öz’ü örten perdenin mahiyetini de anlarız. Böylece o perdeyi aralayabiliriz ve öz ancak o zaman açığa çıkar.
Dünya hayatında yaşarken zaman içinde hırslarımız, zaaflarımız eksikliklerimizle birlikte “ben” dediğimiz bir kendilik oluştururuz. Bu kendiliği “ben” olarak kabul ederiz ama benin içinde sıkışıp kaldığımız için onun doğasını bir türlü çözüp arka plandaki özümüze ulaşamayız. Enneagram, ben diye adlandırdığımız ama aslında “çoğul” olan pek çok kişilik özelliğinin bünyemizde bir araya geldiği organizasyonun yapısını tanımamızı sağlayan bir metodolojidir.
Enneagram sonu olmayan bir sanattır da aynı zamanda. İnsanın derinliklerinin nasıl ki sonu yoksa enneagramın da sonu yoktur. Çünkü enneagram insanın o sonsuz derinliklerini inceler. Bu yüzden enneagram felsefesi aynı zamanda kendini tanıma, bilme felsefesi olarak da değerlendirilmelidir.
Enneagram Nasıl Oluştu?
Enneagram ilk bakışta sufilikle bağdaştırılamayacak bir isim gibi gözüküyor olabilir. Zaten Sufiler de bu insan tanıma sanatının temellerini oluştururken bunun adı enneagram olsun dememişlerdir. Enneagram gelenek olarak sufilerin ve eski bilgeliklerin temelini attığı ama bu hale gelmesinde, öncelikle George Gurdjieff’in ardından da Güney Amerikalı Oscar Ichazo’nun önemli payının bulunduğu uzun süreli bir deneme-yanılma ve çalışmalar bütünüdür.
Enneagram sembolünün kökeni ilk çağlara kadar gitmektedir. Ichazo enneagramı Pisagor’un dokuzuncu damgası olarak adlandırmıştır. Bu sembol günümüze Gurdjieff tarafından taşınmıştır. Fakat semboldeki noktaları Gurdjief kişilik tiplemelerinde kullanmamıştır. Dokuz noktayı kişilik tiplerine uyarlayan ve enneagramı bugünkü haline getiren kişi ise Oscar Ichazo’dur.
Oscar Ichazo Kimdir?
Ichazo 1930 yılında Bolivya’da dünyaya gelmiştir ve bu yazının yazıldığı tarih itibariyle hala hayattadır. Çocukluğu Bolivya ve Peru’da geçti, gençlik yıllarında Boenos Aires’te bir iç çalışma okuluna devam etti. Burada Gurdjieff’in öğrencileriyle tanışmış ve zen, tasavvuf, kabala öğretilerindeki şuur değiştirme çalışmalarına katılmıştır.
1950’li yıllarda uzun sürecek bir Asya seyahatine çıkmış ve Tibet, Buhara, Mekke gibi pek çok mistik şehirde yaşayarak her bölgenin mistik ekollerini incelemiştir. 1964 yılında Bolivya’ya dönerek Arica adını verdiği okulda öğrendiklerini başka insanlara da aktarmaya başlamıştır. Bir süre sonra Güney Amerika’nın başka şehirlerinde de Aricalar açılmış ve okulun merkezi New York’a taşınmıştır.
Ichazo enneagramı Afganistan’da kaldığı sırada bir tasavvuf tarikatında gördüğünü fakat tarikat ehlinin ondaki derin manayı anlayamadığını, 9 kişilik tipini kendisinin keşfettiğini söylemiştir. Ichazo enneagram sistemine enneagon adını vermiştir. Ichazo bugün hala Arica okulundaki derslerine devam etmektedir.
Enneagram her ne kadar insanın kendini bulma sanatı olsa da günümüz kapitalist yaşamında da faydalı bir çalışma olarak kendine yer bulabilmiştir. Kendini tanıma sanatı olan enneagram aynı zamanda başkalarını tanımakta da kullanılabilmektedir. Arkasındaki felsefeyi bir kenara bıraktığımızda onu günümüzde eleman seçimi, eş seçimi gibi konularda da kullanabileceğimizi görürüz.
Aslında bu enneagramın en yüzeysel ifadesidir. Çünkü burada asıl amaç başkalarını değil, kendimizi tanımak olmalıdır. Bununla birlikte enneagramı insanları yönlendirmek için de kullanmak mümkündür. Karşınızdaki şahsın hangi kişilik modeline ait olduğunu bilirseniz onun hangi durumda hangi davranışı gösterebileceğini ve onu nasıl etkileyebileceğinizi de enneagram sayesinde öğrenebilir ve o kişiyi istediğiniz doğrultuda yönlendirebilirsiniz.
Bunu yapmak için sadece birazcık enneagram bilmeniz yeterli olur. Bu yönüyle enneagramı ikna mühendisliğinin bir parçası olarak da kullanmak mümkündür. Enneagram sisteminde yer alan dokuz kişilik tipi aşağıda sıralanmaktadır.
